Adım Cihangir; görece nadir bir ada sahibim. Adımın etimolojisi de İran’dan batıya doğru ilginç bir yolculuğun öyküsü.
Cihangir adı, Şahnâme sayesinde Türkler arasında popülerleşmiş Farsça bir sözcüktür. Şahnâme’de geçen ve bu ünlü destanın Türkler arasında meşhur olmasıyla yayılan diğer adların arasında Cem, Rüstem, Feridun, Neriman, Cemşit, Kubat ve Şirin gibi adlar vardır.
Türkiye’de adı Cihangir olan yaklaşık 6000 kişi vardır; nispeten nadir bir addır denilebilir. Yunanistan’daki (tüm Batı Trakya Türkleri ve Oniki Ada Türkleri arasında) Cihangir adına sahip olan tek kişi olmam da adın nadirliğini destekler nitelikte.
Cihangir sözcüğünün Farsçada ve Osmanlı Türkçesinde yazılışı şöyledir: جهانگیر
Sözcüğün Klasik Farsça (İng. Classical Persian) okunuşu Cahângîr /d͡ʒahɑːnˈɡiːɾ/, günümüz İran Farsçasında okunuşu Cehângîr /d͡ʒæhɒːnˈɡiːɾ/ biçimindedir. Türkçeye geçince ilk ünlü i /i/ olmuştur.
Farsça dünya anlamına gelen ve Türkçeye de cihan olarak geçmiş cahân (جهان) ve -gir (گیر) ekinden oluşur. -gir (گیر)eki gereftân (گرفتن)fiilinin geniş zaman köküdür (İng. present stem). Gereftân (گرفتن) fiili kapmak, tutmak, zorla almak, ele geçirmek, yakalamak, sahip olmak, edinmek, elde etmek anlamlarına gelir. Yani Cihangir sözcüğünün anlamı, dünyayı [elinde] tutan, dünyayı ele geçiren, dünyayı fetheden ya da dünyaya sahip olandır.
Azerbaycan Türkleri arasında da Cahangir ve Cəhangir biçimlerinde kişi adı olarak kullanılır.
Sözcük günümüzde Anadolu ve Balkan Türkleri, Azerbaycan Türkleri, Farslar, Hintliler, Pakistanlılar, Bangladeşliler tarafından kişi adı olarak kullanılmaktadır.
Cihangir adını taşıyan ünlü tarihsel şahsiyetler arasında Tac Mahal’i yaptıran Şah Cihan’ın babası Babürlü padişahı Cihangir, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın kardeşi Cihangir, Timur’un oğlu Cihangir Mirza, Doğu Türkistan’daki meşhur Aktağ tarikatının önde gelen ailelerinden Hoca ailesinden Cihangir Hoca, Kazak hanlarından Salkam Cihangir Han, Duğlat prensi ve Yarkent hükümdarı Cihangir Mirza sayılabilir.
Cahân sözcüğü, Orta Farsçada (İng. Middle Persian) gēhān /gēhān/ biçimindedir. Ön İran dilinde (İng. Proto-Iranian) *gay-θā-, kadim Avesta’ların yazıldığı, Eski Persçeye (İng. Old Persian) oldukça benzeyen Avesta dilinde (İng. Avestan) gaēθā- biçimindedir. Orta Farsça gēhān /gēhān/, Ön İran dilindeki *gay-θā- sözcüğünün çoğul genitif (İng. plural genitive) halidir. Sözcüğün anlamı önceleri dünyevi yaratıklarken, geç Orta Farsçada dünya anlamına gelmeye başladı.
